Biga Kadın Çevre Kültür ve İşletme Kadın Kooperatifi BİKAD’ın Yönetim Kurulu Başkanı Ayşe Temiztaş ile yönetim kurulu üyesi Ayfer Baykal dört yıl önce kurdukları kooperatiflerini tanıtıyorlar heyecanla.
Yaptıkları işten son derece gururlu, paylaşabildikleri kadarıyla belli ki her aşaması mücadele dolu bir dört yıl yaşamışlar. 32 kadın üyesi bulunan kooperatiflerinin, ilçedeki ihtiyaç sahibi yoksul kadınlara iş olanağı yaratmak amacıyla kurulduğunu söyleyen Ayşe Temiztaş zorlu sürece ilişkin şunları anlatıyor:
“Kooperatifimize üye olan kadınların çoğu ilkokul mezunu. Yaşları 30 – 50 arası. Kadınların hiçbir iş deneyimi yok. Çoğu evden çıkmamış, kasaba bile gitmemişler, ihtiyaçlarını hep eşleri görmüş. Eşleri çalışmayı yasaklamış. Çocukları küçük olan da var okul çağında olan da. Hepsi yıllar boyu hep evde yemek yapmışlar, ev işlerini görmüşler, komşularını, misafirlerini ağırlamışlar. Birlikte birşeyler yapmak gibi deneyimleri olmamış. İçlerinde eşlerinden çekinenler, biz dışarı çıkamayız, pazarda satış yapamayız diyenler vardı. Tüm olumsuzluklara ve zorluklara karşın başardık ve yol aldık. Hepsi evde iyi yaptıkları ama kimsenin görmediği işleri yaptılar ve bu işler pazarda bir değer kazandı.”
Kooperatif sosyal sorumluluk işi
Ayşe Temiztaş, kooperatifi kurarken gittikleri her yerde bu kooperatifi desteklemenin bir sosyal sorumluluk olduğunu hatta bir kamu görevi olduğunu anlattıklarını söylüyor. Çalmadık kapı bırakmayan ama çoğu kez, yeterli desteği alamadıklarını anlatan Temiztaş, “Ancak en azından bu şekilde kuruluş masraflarını azaltabildik. Yine de bin 500 lira gibi bir masraf tuttu ki, bizler hep cebimizden destekledik bu kuruluş masraflarını” diyor.
BİKAD Kadın Kooperatifi’nin macerası önce belediye başkanının, belediye binasının en üst katında kendilerine verdikleri yerde bir kaç kilo soğan, kıyma ve unla başlamış. Zaman içinde yemek kokuları belediye binasını sarınca, kendilerine yol görünmüş. Başkanın davranışına başta kızıp üzülseler de önce sorunlu bir bodrum katında, ardından da bir binanın girişinde pencereli aydınlık bir dükkanda üretim yapmaya başlamışlar.
Mahalle baskısıyla baş etme
Mekan sorunu çözülürken, kooperatif üyesi kadınların aile, mahalle ve evdeki eşlerinin baskıları gündeme gelmiş. Bazı üyeler, “Aman ben pencere önünde oturmayım, kocam görmesin, komşular duymasın” diye sakınmış, kimisi de “Ben pazara çıkıp mal satmam” diye direnmiş. Bir lokantaları, bir imalathaneleri ve pazar yerinde bir satış tezgahı bulunan kooperatifte kadınlar yavaş yavaş para kazanmanın tadını alınca işlerin rengi de, kadınlar da değişmeye başlamışlar. “Pazara çıkmam, diye direnen kadınların bir süre sonra pazardaki tezgahta külot, sütyen, iç çamaşırı sattıklarını görünce çok güldük” diyor Ayfer Baykal.
Kadın Eğitimini Destekleme Vakfı
BİKAD Mutfağı üyeleri, yöneticileri kuruluş aşamasında ve sonrasında en büyük desteği Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı’ndan (KEDV – www.kedv.org.tr) almış. Kooperatifin Yönetim Kurulu Başkanı Ayfer Temiztaş, “Aldığımız finans eğitimlerinde fark ettik ki, biz bir yıl boyunca mantıyı zararına satmışız. Sürekli satış yapıyoruz, para geliyor, dükkan dönüyor ya, biz para kazanıyoruz sanıyorduk. Meğer biz para kazanmamışız. KEDV’in liderlik, finans okur-yazarlık, bilgisayar, muhasebe gibi bir çok eğitimine katıldıktan sonra çok aşama kaydettik” diyor. KEDV’nın ücretsiz eğitimlerine giden üyelerin de çok geliştiğini anlatan Temiztaş, kooperatifçiliğin insanların saece ekonomik yönden değil, kişilik gelişimi yönünden de büyük ilerleme sağladığını vurguluyor.
Kooperatif yaşamlarını değiştirdi
BİKAD’a gelen kadınların yaşamı öylesine değişmiş ki, bunu sadece üyelerin yakınları değil çevre de gözlemlemiş. Toplu üreten, ortaklaşa birşeyler yapmanın tadını alan, gücünü hisseden kadınların önce ev yaşamında değişiklikler olmuş. Eşleri işe gitmesini yasaklayan, kızan kadınlar bir zaman sonra, “Eve gittiğimde eşim salatayı yapmış, sofrayı hazırlamış görüyorum” diye anlatmaya başlamış.
Kadınların kendi söylemleriyle yaşamlarında şöyle değişimler olmuş:
– Evden dışarı çıkamazken milletin içine çıktık.
– Evde sürekli bir baş ağrım vardı, şimdi çok yoruluyorum ama hayret, hiç bir yerim ağrımıyor.
– Çocuklarımın dershane parasını artık ben ödüyorum ve bundan da gurur duyuyorum.
– Arkamızda kooperatif yazısı olmadan satış yapmam imkansızdı, bu gücü hissetmek güzel
-Dışarı çıkarken kocamdan izin alıyordum, şimdi pazarda satış yapıyorum bir şey demiyor.
Kooperatif üyelerine ilişkin esnafın, komşuların söylemleri de çok hoş. Komşulardan… :
” Bu işi bu kadar keyifle yapmanız, üylerimi diken diken ediyor.”
“Hiç umudum yoktu ama başardılar.”
Üyelerin alışveriş yaptıkları toptancı:
“Kadınların bu süreçte yürüyüşleri, duruşları bile değişti. Kendilerine güvenleri geldi.”
BİKAD örnek olmuş
BİKAD’daki kadınların çabaları, girişimleri sonucu hoş bir gelişme yaşanmış yakın bir zamanda. Kooperatif yöneticileri Migros mağazalarıyla yaptıkları protokolle, ürünlerini bu şirketin mağazalarında satmak için kolları sıvamış. Bigalı kadınların kurdukları kooperatifin ardından, başka kadın girişimciler de kişisel girişimleriyle işletmeler açmışlar. Kadınlar rol model olmuş hemcinslerine. Biga’nın dışında Çanakkale’de, Altınoluk-Edremit’te, Karabiga’da, Lapseki’de ve Bandırma’da başka kadın kooperatifleri de kurulmuş.
“Kooperatiler şeffaf ortamlardır. Sahibi, üye olan herkestir. Patron da işçi de yoktur o yüzden herkes işin sahibidir” diyen BİKAD yöneticileri, “Kadın ekonomik yönden güçlenince, kendiliğinden arayışa geçiyor. Ekonomik yönden güçlenmeyen kadın evinden çıkamıyor” diye ekliyor.
Sadece 60 kadın kooperatifi var
BİKAD kooperatifi yöneticilerinden öğreniyoruz ki, Türkiye’de etkinlik gösteren 60 kadın kooperatifi bulunuyor. Son sekiz yıl içinde hızlı bir biçimde yaygınlaşan bu kooperatiflerden 14 bin kadın yararlanıyor. Daha önce evinden çıkmamış, eğitim görmemiş, okuma yazma bile bilmeyen kadınlar kooperatifler sayesinde üretiyor, ürettiğinden pay alıyor, kişisel gelişimini sağlıyor. Evdeki, toplumdaki sosyal statüsü değişiyor, gelişiyor.
Bakanlar Kurulu kararı süreci zorlaştırıyor
Kadın kooperatifleri böylesine önemli amaçlara hizmet ederken, 23 Temmuz 2009’da Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararı kooperatifler için sıkıntılı bir süreç başlatıyor. Sıkıntının ne olduğunu BİKAD Yönetim Kurulu Başkanı Aşyşe Temiztaş şöyle anlatıyor :
“Kadın kooperatifleri olarak Sanayi ve Ticaret Bakanı Sayın Nihat Ergün’e basın aracılığıyla bir çağrıda bulunduk. Bu karara göre kooperatiflerde ortaklık payları 1 Türk Lirası’ndan 100 Türk Lirası’na yükseltildi. Bizim kooperatifimizdeki kadınlar öylesine ihtiyaç sahibi ki, bu aradaki farkı ödemeleri imkansız. Öte yandan bu kararda bir başka olumsuz gelişme daha var. Kooperatifler Birliği’ne üye olmak için her kooperatifin en az 5 bin Türk Lirası taahhüt etmesi gerekiyor. Biz bu parayı nasıl ödeyebiliriz ki? Çoğu kadın kooperatifinin neredeyse yıllık bütçesi bu para. Bu şekilde birliğe üye olmamız imkansız.”
Ege Bölgesi Sanayi Odası’nda yaklaşık üç aydır süren İzmir’in Kadın Girişimcileri Projesi’nde yer alan girişimci kadınlara deneyimlerini anlatan BİKAD üyeleri kendilerini anlatırken, kadın kooperatifçiliğinin de bir fotoğrafını çektiler aslında.
Category: Köşe yazıları