“Şu anda Moskova’da Türk olmak istemezdim”

Gazeteci Cenk Başlamış, Rusya ile yaşanan krizin ardından endişesini dile getiriyor

Onun adını yıllarca “Cenk Başlamış Moskova’dan bildiriyor” anonsuyla duyduk. Yaşamının 21 yılını Moskova’da gazeteci olarak geçiren Cenk Başlamış’ın Ocak ayında “Gorbaçov’dan Putin’e Rusya’nın Sırları” adındaki kitabı İzmir’de Yakın Kitabevi tarafından yayımlandı. Rusya ile krizin tavan yaptığı, herkesin “Ne olacak bu Rusya ile Türkiye’nin hali?” dediği dönemde yayımlanan kitap kısa sürede ikinci baskısını yaptı. Kendisi her ne kadar “Ben Rusya uzmanı değilim” dese de, 21 yılını Rusya’da, Ruslarla geçirmiş ve kendi deyişiyle “ilişkileri artık sezgisel boyuta” gelmiş Başlamış’la Yakın Kitabevi’ndeki imza gününde bir araya geldik. Yakın Kitabevi’nin sıcak ortamında, soğuk bir ülkenin, kendilerini üstün ırk gören insanlarını, iki ülke halkları arasındaki şaşırtan benzerlikleri, uçak krizinin etkilerini, Türk turizmini, Rusya’da gazeteci olmanın keyfini ve zorluklarını konuştuk.

Haber kaynayan bir ülke

“Gazeteci olmasam diplomat olmayı isterdim” diyor Cenk Başlamış. Mehmet Ali Birand’ın Milliyet’in Moskova temsilciliğini yaptığı dönemde, vekaleten Rusya’ya giden Başlamış, kısa bir süre sonra asli olarak Moskova muhabiri olmuş. Bir ülkenin muhabirliğiyle başladığı işinde, Sovyetler Birliği dağılınca 15 ayrı ülkeyle ilgili haberler yapmak durumunda kalmış. Mihail Gorbaçov’un Sovyetler Birliği’nde reformlar başlatmasının hemen ardından 1989 yılında ilk yerleşik Türk gazeteci olarak Moskova’da çalışmaya başlamış. O dönemin, bir gazeteci için son derece şanslı bir dönem olduğunu, her yerin haber kaynadığını anlatıyor Başlamış.

Moskova’da çalıştığı süreçte, 1991’de Sovyetler’in dağılmasına, 15 yeni ülkenin kurulma çabalarına, vahşi kapitalizme, Rus-Çeçen savaşlarına, Vladimir Putin’in iktidara gelmesine, dönüşümün halk üzerindeki etkisine tanık olmuş. Mihail Gorbaçov, Vladimir Putin, Haydar Aliyev, Ebulfeyz Elçibey, Eduard Şevardnadze, Mihail Saakaşvili, Levon Ter-Petrosyan, Robert Koçaryan, Serj Sarkisyan, Askar Akayev, Nursultan Nazarbayev’in de bulunduğu çok sayıda eski Sovyet cumhuriyetinin liderleriyle özel röportajlar yapmış.

Rusça bilmezseniz, Ruslara ulaşamazsınız

Tüm bu söyleşileri gerçekleştirebilmek, başarılı haberlere imza atabilmek hiç de kolay olmamış Cenk Başlamış için. İngilizcesi çok iyi olmasına karşın Rusça da öğrenmesi gerekmiş. “Rusça’yı öğrenebilmek, iyi konuşabilmek için üç yıl boyunca çalıştım, çok zorlandım” diyen Cenk Başlamış, “Bırakmak istedim, ama gururuma da yediremedim. Rusça öğrenememiş bir gazeteci olarak kalsaydım, zararını en çok ben çekecektim. İnsana ulaşabilmek için onun dilini kullanmanız gerekiyor. Bu o topluma bir saygı. Ruslar zaten kapalı bir toplum. Rusça konuşmadan bir Rusa ulaşamazsınız” diyor.

Göreve başladığında Sovyetler Birliği’nin çöküşüne tanıklık eden Başlamış, ülkedeki olanaksızlıklara karşın bir haberci olarak çok şanslı olduğunu anlatıyor. “Bu kadar zengin bir haber yelpazesi dünyanın hiçbir yerinde yoktur. Her yer haber kaynıyordu. Yaşamımda hep mesleğimi önde tuttum. Bir Türk’ten önce gazeteci olarak gittim. Çok şanslı bir gazeteciydim. Koşullar zordu ama mesleki hazzımı, kazandığım deneyimi gündelik sorunların önüne koydum. Kitaptaki herşeyi yazarken çok keyif aldım” diye ekliyor.

Krizin intikamını alırlar

Cenk Başlamış’a uçak krizinin etkilerini soruyoruz öncelikle. Türkiye ile Rusya arasında tarihi 520 yıl öncesine kadar giden ilişkilerinin olduğunu anımsatıyor. İki ülke ilişkilerinin Kasım ayında düşürülen Rus uçağının ardından ciddi anlamda sarsıldığını söylüyor. Bu ilişkilerin kısa sürede iyileşmeyeceğini, Rusya’nın ilk fırsatta bu olayın intikamını almak isteyeceğine dikkat çekiyor. Yılların deneyimiyle, “Bu krizi aşamazsınız, bu olayı unutmaları mümkün değil, ilk fırsatta intikamını alacaklar. Belki yarım saat sonra, belki bir yıl sonra. Ama mutlaka” diyor.

Ruslar’ın akılla mantıkla anlaşılamaz bir ülke olduğunu ve kendilerini üstün gören bir millet olduğunu dile getiren Cenk Başlamış, iki ülkenin insanları arasında kadercilik, aldırmazlık gibi benzer noktalar olduğunu söylüyor. Ortak noktalara karşın, Ruslar’ın Türkiye’yi eşiti bir ülke olarak görmediğine dikkat çekiyor. Türkleri ikinci, üçüncü sınıf insanlar gibi gördüklerini, bu nedenle uçak düşürme olayında daha fazla tepki gösterdiklerini belirtiyor.

Şu anda Mosokva’da Türk olmak istemezdim

Krizin Türkiye’de ekonomik etkileri olduğu gibi Rusya’da yaşayan Türkler için de büyük zorluklar getirdiği bilgisini paylaşıyor Başlamış. Rusya’ya ilk gittiğinde ülkede bir kaç bin Türk yaşarken bugün bu sayının 60 – 70 bin dolayında olduğunu anlatan gazeteci yazar Cenk Başlamış, Rusya krizinin etkilerinin henüz Türkiye’de anlaşılamadığını dile getiriyor. Bugün Rusya’da iş yapan Türklerin işinin giderek daha da zorlaştırıldığını kaydeden Başlamış, kitabında yer alan “Şu an Moskova’da Türk olmak istemezdim” sözüne ilişkin şunları söylüyor:

“Bu sözü orada yaşayan Türkler’i kast ederek söyledim. Bu bir fiziki saldırı da olabilirdi, ki ilk başta o da vardı. Rusya’da çok uzun zamandır yaşayan, evlilikler yapan ve ülkeyi ikinci vatanı olarak gören Türkler var. Siz bir genç olarak Rusya’ya gitmişsiniz, 20 – 25 yılınızı orada geçirmişsiniz. İkinci vatanınız olmuş Rusya, bir çevre edinmişsiniz, ama insanlar ertesi gün ne olacağını bilemeden yaşıyorlar, bu endişeyle uyanıyorlar. Hukukun geçerli olmadığı bir ülke. Hiç bir şey yapamazsınız. Daha kötüsü evli ve çocukları var, hayatlarını hep orada yaşayacak gibi planlamışlar. O insanlar ne olacak bilmiyor. Vize yenileme dönemi geldiğinde çıngar kopacak.”

Turizm ne zaman kurtulur?

Antalya’yı ayakta tutan Rus turistlerin kesilmesinin ardından yaşanan sıkıntıları da konuşuyoruz gazeteci Başlamış’la. Bu sıkıntıların ancak 2017’de bir parça düzelebileceğini öngörüyor. Rusya’daki gazetelerde Türkiye’ye karşı çıkan olumsuz haberlerden insanların etkilendiğini anlatan Cenk Başlamış, şu görüşleri paylaşıyor:

“Türkiye’ye aşkla bağlı olan insanlar var Rusya’da. Ama bunlar bir azınlık. Türkiye çoğunluk için ucuz tatil demek. Ödedikleri paraya göre alabilecekleri en iyi tatil Türkiye’de. Ruslar için iki seçenek var. Ya kendi ülkesinde tatil yapacak ya da bir Avrupa ülkesine gidecek. Ancak ikisinde de Türkiye’deki hizmeti ve fiyatı almaları mümkün değil. Rusya’daki Türk turizmciler ancak 2017 için biraz düzelme olabileceği düşüncesindeler.”

Kitap Rusça’ya çevrilecek

Cenk Başlamış, “Gorbaçov’dan Putin’e Rusya’nın Sırları” kitabında Rusların alışkanlıklarına, yaşam tarzlarına, Türkiye sevdalarına, kriz sonrası ilişkilere, Putin’in özelliklerine kadar çok geniş bir Rusya fotoğrafı sunuyor bize. Moskova’nın mutlaka görülmesi gerektiğini, özellikle Puşkin Müzesi’nin olağanüstü olduğunu dile getiriyor. Başlamış, “St. Petersburg ise ülkenin batıya açılan kapısı, ülkenin kültür başkenti” diyor. Başlamış, kitabının yakın bir gelecekte Rusça’ya da çevrilebileceğini, hatta Azerbeycan’da da ilgi görebileceğini belirtiyor. Rusya’yı, Ruslar’ı, krizin neden böyle sarsıcı etkileri olduğunu merak ediyorsanız, Cenk Başlamış’ın Moskova’dan bildirdiği son haberleri bu kitaptan öğrenebilirsiniz.