Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2016 verilerine göre İzmir’de bulunan yaşlı nüfus sayısı 432 bin 681. İzmir’de yaşlı bakım hizmeti için çok sayıda resmi ve özel huzurevi bulunmasına karşın, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 2015 yılı Kurumsal Yaşlı Bakım İhtiyacı Tespit ve Öneriler Raporu’na göre, 2 bin 670 yaşlı, kurum bakımı için sırada bekliyor. Raporda, “İlde tüm alternatif hizmet modellerinin uygulanması yanında İzmir Narlıdere benzeri yüksek kapasiteli, alternatif modellerin bulunduğu kompleks yapılar ile Alzheimer / demans huzurevlerinin yatırım programına alınması gerekli görülmektedir” bilgisi yer alıyor.
Raporun Türkiye’de il bazlı yaşlı ve yaşlı bakım verileri ile kurumsal bakım ihtiyacı tablosuna göre, özel huzurevi kapasitesi 1566. Özel huzurevinde boş yatak sayısı 422. Belediyeye ait huzurevi sayısı üç. Belediye huzurevleri kapasitesi 414. Dernek ve vakıflara ait iki huzurevinin kapasitesi 276. Yaşlı kurum bakımı için ildeki huzurevleri kayıtlarında sırada bekleyen 60 yaş üzeri yaşlı sayısı 1977. İlde sıra bekleyen 60 yaş üzeri yaşlı sayısı 2 bin 61. Yaşlı kurum bakımı için yapılan ortalama yıllık müracaat sayısı 1120. Yatırım programında yer alan huzurevi sayısı iki. Yatırım programında yer alan huzurevi kapasitesi 300. 2016’da yaşlı bakımı için ihtiyaç duyulan yeni kapasite 1000, ihtiyaç duyulan yeni huzurevi sayısı da iki olarak kayda geçmiş.
Alzheimer konusunda hastalara ve hasta yakınlarına yardımcı olabilecek yatılı ya da gündüz bakımı veren devlet kurumlarının sayısı oldukça sınırlı. Alzheimerın yoğun görüldüğü Ankara, İstanbul gibi büyük kentlerde olduğu gibi İzmir’de de Alzheimer / demans gibi farklı özelliklere sahip yaşlı gruplarına uygun hizmetlerin verileceği kuruluşların acilen hizmete sokulması gerekiyor.
Devlet ucuz, özel pahalı
İzmir’de Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na bağlı olarak çalışan sekiz huzurevi bulunurken, bu kurumlar daha çok kurumdayken hastalanmış Alzheimerlı hastaya bakıyor. Devlete ait huzurevlerinde kişi başı aylık ücretler odada kalan kişi sayısına göre 600-700 lira arasında değişiyor. İzmir’de belediyeler bünyesinde hizmet veren üç adet huzurevi bulunuyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne ait Zübeyde Hanım Huzurevi ve Selçuk Belediyesi Huzurevi henüz demanslı hasta kabul etmezken, Ödemiş Belediyesi’ne ait huzurevi kurumdayken hastalanan yaşlılara bakım hizmeti veriyor. Bu kurumlarda kişi başı oda ücretleri 290 liradan başlayıp 700 liraya kadar çıkıyor.
İzmir’de bakanlığa bağlı olarak hizmet veren özel huzurevi ya da bakımevi sayısı ise 40 dolayında. Bu huzurevlerinin çoğunda Alzheimer, Parkinson, demans hastaları için de bakım hizmeti veriliyor. Özel huzurevi ya da bakımevlerinde Bakanlığın 2017 yılı için belirlediği taban ücreti 780 lira + KDV, tavan ücreti 3 bin 950 + KDV. Ancak bu fiyatlar verilen hizmetin niteliğine göre değişebiliyor.
Ağırlıkla ekonomik durumu iyi olan hastaların tercih ettiği bazı özel kurumlar ise yarı hastane, yarı otel gibi hizmet veriyor. Kimi deniz kıyısında, kimi de çam ağaçlarıyla kaplı yeşillik alanlardaki özel bakım evleri 7 gün / 24 saat doktor, hemşire, hasta bakıcı hizmeti veriyor. Üç ana üç ara öğün yemek, banyo yaptırılması, çamaşırlarının yıkanıp ütülenmesi, internetten canlı yayın izleme, istenirse kişiye özel bakıcı, fizik tedavi ve müzik resim gibi hobi olanakları sunabiliyor. Doktor kontrollü özel bakım evlerinde ücretler, Alzheimerın evresine göre kişi başı aylık 7 bin 500 ile 10 bin lira arasında değişebiliyor. Doktorun haftada bir geldiği, normal bakımevlerinde ise bakım ücretleri 2 bin 500 – 3 bin liradan başlıyor.
Gündüz bakım evleri nefes aldırıyor
İzmir’de Alzheimerlı hastalar için gündüz bakım evleri de bulunuyor. Hasta yakınlarının hastalarını sabah bırakıp akşam alabildikleri gündüz bakım evleri, aile bireylerine ve hastaya bakanlara bir nebze nefes alma olanağı sunuyor. Hasta genelde sabah servisle evinden alınıp kuruma bırakılıyor. Kahvaltısı, öğle yemeği, ara öğünü verilen, ilaçları takip edilen, basit hobilerle uğraşan hastalar bu kurumlara belirli bir ücret ödüyor.
Sayıları sınırlı olan bu bakımevleri arasında Narlıdere’deki Huzurevi ve Yaşlı Bakım Rehabilitasyon Merkezi kampüsü içinde yer alan Gündüz Bakımevi ise hasta yakınları için hayati önem taşıyor. Alzheimerli hastaların haftanın beş günü kalabildiği gündüz bakım evinin ücreti ise aylık 972 lira olarak belirlenmiş.
İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Karabağlar Üçkuyular semtindeki Alzheimer ve Demans Hasta ve Aileleri Buluşma Danışma Merkezi de hasta yakınlarına gündüz bakım evi desteği veriyor. 2013 yılında açılan merkez, hastalığın birinci evresini yaşayan, kendi öz bakımını yapabilen, bulaşıcı bir hastalığı bulunmayan, Alzheimer raporu olan kişilere hizmet veriyor. Kadınların haftada iki gün, erkeklerin üç gün yararlandığı merkeze yaşlılar sabah servisle getiriliyor. 09.30 – 16.00 saatleri arasında hizmet veren kurumda kahvaltı, öğle yemeği, basit spor hareketleri yapılıyor. Kadınlar için merkezden yararlanma ücreti aylık 165 lira, erkekler 215 lira ödüyorlar.
Hastaya evde bakılacaksa
Alzheimerlı hastaların bakımını evde kendileri üstlenen hasta yakınları için de devletin sunduğu bazı olanaklar bulunuyor. Devlet koşulların uyması durumunda hasta yakınları için evde bakım aylığı bağlayabiliyor. Ancak bunun için diğer engellilerde olduğu gibi, engelli sayılmaları ve engellilere yönelik sunulan olanaklardan yararlanmaları için tam donanımlı bir devlet hastanesinde engel derecesi en az yüzde kırk olan engelli sağlık kurulu raporu çıkarılması gerekiyor. Alzheimer hastaları için engelli maaşı (2022 maaşı), yakınları için evde bakım aylığı, bakımevi, emeklilik, malulen emeklilik, araç alımı, medikal malzeme sağlama, emlak vergisi, vergi indirimi konularında hukuki düzenlemeler bulunuyor.
Evde bakılan hastalar için İzmir’de bazı belediyelerin hasta nakil ambulansı, ev temizliğinin yanı sıra, yatak yarası bakımı, sonda takma çıkarma, tansiyon ve şeker ölçme gibi basit tıbbi hizmetler verebiliyor. Bu hizmetler için belediyelerin sağlık işleri müdürlüklerine başvurulması gerekiyor.
Bakıcının merhametlisi
Hastasını evde bakmak durumunda olan hasta yakınları çoğu kez aile bireyleriyle dönüşümlü olarak bu zor görevi yerine getiriyor. Ancak hastalık ilerledikçe destek almak için bakıcı arayan aileler için çoğu kez ihtiyaçlı, uzun yıllar hasta bakımını yapan kişiler bu işe talip oluyor. Aileler için sabırlı, merhametli ve hastasını emanet edebileceği iyi bir insan bulmak yeterli olsa da, bu konuda eğitim almış, sağlık bilgisi bulunan bakıcı öncelikle tercih ediliyor. Bakıcı ücretleri geceli – gündüzlü kalışına göre 1500 lira ile 2500 lira arasında değişiyor.
Son yıllarda hastalığa ilişkin farkındalığında artmasıyla birlikte çoğu kurum Hasta ve Yaşlı Bakım kursları düzenleniyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi Meslek Fabrikası Sağlık Hizmetleri Bölümü’nde hasta yaşlı refakatçisi, hasta yaşlı bakımı eğitimi verilirken, Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü Yaygın Eğitim Programları kapsamında halk eğitim merkezlerinde de dördüncü seviye hasta bakım elemanı kursları düzenleniyor. Bu kursları bitirenler bakımevleri, huzurevleri, geronto-psikiyatri klinikleri, hastane ve huzurevlerinde çalışabiliyor.
Türkiye Alzheimer Derneği İzmir Şube Başkanı Doç. Dr. Nil Tekin, “Son yıllarda nitelikli bakım personeli gereksinimini karşılamak üzere üniversitelerde Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu bünyesinde iki yıllık Yaşlı Bakım programları açılarak yaşlı bakım teknikerleri yetiştirilmeye başlandı” bilgisini paylaşıyor.
Sağlık Hizmetleri MeslekYüksekokulu’nun yaşlı bakım ya da evde bakım bölümünü bitirenler evde bakım ya da yaşlı bakım teknikeri olarak iş bulabiliyor. İzmir’de Ege Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Katip Çelebi Üniversitesi, İzmir Demokrasi Üniversitesi ve Ekonomi Üniversitesi’nin sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu bölümleri bulunuyor.
Hastayla inatlaşma, hoşgörünü yitirme
Demans, hafızayı, diğer bilişsel yetenekleri ve bir kişinin günlük yaşam aktivitelerini sürdürme yeteneğine önemli derecede etki eden davranışları etkileyen, ilerleyen çeşitli hastalıkların çatı terimi. Alzheimer ise demansın en yaygın görülen türü olarak biliniyor. Hastalık ilerledikçe hasta önce kısmi sonra tamamen bağımlı hale gelebiliyor. Hastayla inatlaşmadan çözümler bulmak, hoşgörüyle yaklaşmak, doğru iletişimi sağlamak hastanın fiziksel güvenliğini sağlayıp, beslenmesini ve ilaçlarını takip etmek, huzursuzluğunu ve sinirliliğini azaltmak, uyku bozukluklarını gidermek gerekiyor.
İleri evrede beslenmesi zorlaşabilecek hastalar için tıbbi yardım alabileceği kuruluşlarla diyalog halinde olmak büyük önem taşıyor. Hasta evde bakılıyorsa saat, takvim, yön gösteren işaretler, renkli bantlar gibi hatırlatıcıların büyük harflerle yazılarak kolayca okunabilecek yerlere asılması yaşamı kolaylaştırabiliyor. Tedavi sürecinde hastanın olabildiğince sosyal yaşantının içinde olması ve hoşlandığı etkinlikleri, yürüyüşlerini, resim, müzik gibi rahatlatıcı eylemleri yapması için destek verilmesi öneriliyor.
TÜİK verilerine göre 2011 yılında Alzheimer hastalığından ölen yaşlı nüfus oranı yüzde 2,9 iken, bu oran 2012 yılında yüzde 3,4, 2013 yılında ise yüzde 3,6’ya yükselmiş. Alzheimer hastalığından hayatını kaybeden yaşlı nüfus oranı artmış.
Category: Köşe yazıları