Mitolojileri unutmamak gerek

Esrarengiz ormanlarda geçen öyküler, dallarında mutlu sonlar yetişen masal ağaçları, hayvanlarla Toprak Ana’yla konuşup doğanın derdine çare bulmaya çalışan çocuklar, uçarken sohbet eden balonlar, içinde ne olduğu bilinmeyen peri bacaları, annesinin elbise dolabında onun çocukluğunu arayan ya da yelkovan kuşlarının peşinde büyülü dünyalara uçan çocuklar…

“İlk önceliğim çocukları eğlendirmek” dese de her kitabında soru sorduran, merak uyandıran, çocukları araştırmaya, bilime yönelten bir yazarla söyleştim bu hafta. Çocuk edebiyatının fantastik ve bilim kurgu dalında eserler veren Dilge Güney’le Yakın Kitabevi’nde bir araya geldik. Kısa bir süre önce aldığı ödülünü, neden fantastik türde yazdığını, mitlere, efsanelere ve masallara olan merakını konuştuk. Onun gözünden çocukların okur halini, kitapla olan ilişkilerini irdeledik.

Anneannenin kurgu masalları

Dilge Güney, 1980 yılında Balıkesir’de doğmuş. Yazmaya sekiz yaşında başlamış. Çocukluğunda anneannesinin anlattığı, sonradan kendi uydurması olduğunu öğrendiği birbirinden ilginç masallarla büyüdüğünü söyleyen Güney yazmayı hep çok sevmiş. Çocukluk döneminde 35 küçük hikaye üretmiş heyecanla. Çocukluğunda okuduğu Alice Harikalar Diyarı’nda adlı romandan çok etkilendiğini söyleyen Dilge Güney, “Büyük olasılıkla fantastik edebiyata yönelmemde anneannemin anlattığı birbirinden ilginç masallarla Alice Harikalar Diyarı’nda kitabının büyük etkisi oldu” diyor.

Profesyonel yaşamında avukatlık yapan Güney, oğlu dünyaya geldikten sonra çocuk ve gençlik kitaplarına ilgi duymaya başlamış. “Ancak bir çocuğun kalbine dokunabildiğimde yaşamın anlamlı olduğunu hissediyorum” diyen Dilge Güney, Nevzat Süer Sezgin’in çocuk edebiyatı atölyesinde eğitim almış.

Yazarın Yakın Kitabevi’nden çıkan kitaplarının ilki “Muti’nin Maceraları” 2015 yılında yayımlanmış. Onu, 2016’da “Hayalbazlar Geçidi” adlı çocuk romanı, 2017 yılında yayımlanan “Annemin Çocukluğu Nerede?” çocuk öykü kitabı izlemiş. 2018’de “Peribacasının İçinde Ne Var?” öykü kitabını yazmış. Güney, benim de şu sıra merakla okuduğum “Son Yelkovan” kitabının ardından çok özel bir ödülün de sahibi olmuş. Mayıs ayında yapay zeka – bilim kurgu dalında yazdığı “Mavi Yıldız” adını taşıyan ilk gençlik romanı ile 11. Gülten Dayıoğlu Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Vakfı’nın ödülünü kazanmış. Şu sıra bir kızılderili kabilesinin yaşamını ve mitolojisini anlatan kitabı üzerinde çalışıyor.

Türk mitlerini anlatmamız gerek

Mitolojiye olan merakının yıllar içinde geliştiğini anlatan Dilge Güney, “Hayalbazlar Geçidi romanımı yazarken fark ettim ki; biz Zeus’u, Afrodit’i biliyoruz ama Anadolu efsanelerine, Türk mitoslarına uzağız. Araştırdığımda Türk mitolojisinde doğa dostu, insanları doğayla barışık yaşamaya, korumaya yönelten mesajlar olduğunu gördüm ve kitaplarımda bu motifleri kullanmaya başladım” diyor ve ekliyor:

“Bir hedefim var, bilimsel gelişmelerle mitolojiyi birleştirmek. Bunu son romanım “Mavi Yıldız”da yapmaya çalıştım. Fantastik ve bilimkurgu çocuklar kadar benim de ilgimi çekiyor. Ben de kitaplarımı yazarken araştırıyorum, belgeseller izleyip bilim kitapları okuyorum. Örneğin yapay zeka artık hayatımızın bir parçası ve giderek daha fazla yer alacak. Öte yandan çocukları medyanın, internetin o etkili dünyasından kopartıp kitapla buluşturmak, kitaba yöneltmek için daha fazla birşeyler yapmamız gerekiyor.”

Çocuklarla sürekli etkileşim halinde olan, onları gözleyen, okul söyleşilerinde bir araya gelen Dilge Güney’e, “Bu kadar neşeli, renkli, heyecanlı kitap var. Peki, çocuklar kitap okuyor mu?” diye sorduğumda “Çok kitap okuduklarını düşünmüyorum” yanıtını veriyor. “Doğum günlerinde hediye kitap çocukları eskisi gibi mutlu etmiyor” diyen Güney, yine de bu alışkanlıktan vazgeçmemek gerektiğine değiniyor. Çocukların ellerine tableti, bilgisayarı aldıklarında aklına kitabın gelmediğini belirten Dilge Güney, “Televizyonda, internette dünyanın en iyi hayalperestlerince oluşturulmuş, en başarılı çizgi filmlerini, kurgularını, büyülü dünyayı oluşturmuş kişilerin eserlerini izliyorlar. Onları bu dünyadan kopartıp kitaba yöneltmek, kitap okuyan bir insana dönüştürmek gerekiyor. Ancak bilim kurgu ve fantastik edebiyat aracılığıyla çocukları okumaya yöneltebileceğimizi görüyorum” diyor.

Bunca çeşitlilik içinde ailelerin kitap seçmesinin gerçekten zor olduğunu belirten Dilge Güney, “Sosyal medyada bu işi kalpten yapan insanlar var. Çocuklar için okuyan, araştıran ebeveynler var. Örneğin Lokum Çocuk Kütüphanesi böyle bir site. Bu tür siteleri izleyebilir aileler. Öte yandan bildikleri yazarları seçmek ve öğretmenlerin yönlendirmesi kitap seçiminde önemli” görüşünü paylaşıyor. Kitap okuma alışkanlığı kazanmada ailelerin, öğretmenlerin çocuklara sesli kitap okumasının çok önemli bir etkinlik olduğunu söylüyor Güney. Okul söyleşilerinde ilk birkaç dakika kitaplarından bir bölüm okuduğunu, çocukların bunu zihninde canlandırıp hayal kurmasını istediğini anlatıyor.

Yazarın içinde taşıdığı, inandığı değerleri, doğa sevgisi, çevre bilinci, insanlık, yardımseverlik gibi duyguları mutlaka kitaplarına yansıttığını belirten Dilge Güney, “Yazarın kitabında mesaj vermesi işin doğası. Çünkü içimizdeki evreni de yansıtıyoruz kitaplarımızda” diyor. Kendisinin yazarlık serüveninde Behiç Ak, Gülten Dayıoğlu ve Ahmet Bükey’den çok etkilendiğini anlatan Güney, sıkı bir çocuk kitapları okuru olduğunu da belirtiyor.

Çocuk edebiyatı alanında eser verenler için basit ve doğrudan bir anlatımın çocuklara ulaşmada çok önemli olduğuna değinen Dilge Güney, ailelerin kitap seçiminde işlerinin zor olduğunu da söylüyor. Güney, “Şaşırtmak ve merak ettirmek heyecan verici. Bu benim için de geçerli. Çocuklarla buluştuğumda onların şaşırdığını, kitaptaki bir sorunun peşinden heyecanla gittiklerini, şaşırtan sorular sorduklarını görmek çok etkileyici. Okul ziyaretlerinde kurduğumuz iletişim, çocuklardan gelen enerji bir çocuk kitapları yazarı için çok değerli deneyimler” diyor.

Yazar Dilge Güney, çocukları okumaya yöneltirken ailelerin kendi çocukluklarını, çocuk oyunlarını, çocukluklarında kurduğu hayallerini de canlandırmalarını istiyor. Kimi zaman gerçekleştirdikleri anne-çocuk okuma atölyelerinde ailelerin çocukluklarını unuttuklarını, hayal kurmayı bıraktıklarını gözlemlediğini anlatan Güney, “Çocukla ebeveyn arasındaki doğru iletişim için oyun oynamak ve hayal kurmak çok önemli” görüşünü dile getiriyor.

***

Yaz tatilinde ailelerin en büyük yardımcısı kitaplar

Yaz tatili başladı. Okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim okullarında okuyan yaklaşık 18 milyon öğrenci için keyif zamanı. Çocuklar için tatile çıkmak büyük keyif ama özellikle çalışan anne babalar için evde kalan çocukları oyalamak, eğlendirmek, can sıkıntılarına çare bulmak gerçekten büyük sorun. Yaz spor okulları, yüzme kursları, sanat atölyeleri cankurtaran işlevi görse de yaz tatilinde ailelerin en büyük yardımcısı hiç kuşkusuz kitaplar.

Bu nedenle bu hafta sayfamızda çocuk kitaplarına yer vermek istedik. Genç bir çocuk edebiyatı yazarıyla söyleştik. Yaz tatilinde en iyi dostları kitap olan üç güzel öğrencimize ne okuduklarını sorduk ve arkadaşlarına kitap önerisinde bulunmalarını istedik. “Çok satanlar” listemizde bu hafta kitap evlerinin önerisi olan çocuk kitaplarını paylaştık.

Kitap okumanın en sevilen eylemlerden biri olduğunu hissederek yetişen bir nesilin üyesi olarak, genç kardeşlerime insanı başka zamanlara taşıyan romanların, duygu yüklü şiirlerin, keyifli satırlarında buluşacağınız bir yaz tatili diliyorum.

***

Ben ne okudum?

Bu hafta ben de son derece keyifli ve sürükleyici iki çocuk kitabı okudum. İşte kısaca içerikleri.

Küçük Prens – Antoine de Saint-Exupery – Can Çocuk

Bir pilot olan Antoine de Saint-Exupery’nin 1943 yılında basılan “Küçük Prens” kitabı bugün 76 yaşında bir çocuk kitabı. Dünyada 250’den fazla dile çevrilmiş kitabın adı 1975’te keşfedilen bir asteroite de (2578 Saint-Exupery) verilmiş. Yazarının kendisinin çizdiği resimlerle gönüllere taht kuran Küçük Prens, bir çocuk kitabı olarak bilinse de içerdiği mesajlarla yetişkinler tarafından da çok sevilen bir başucu kitabı. Kitabın dünya üzerinde 140 milyondan fazla satıldığı tahmin ediliyor. “Küçük Prens” Sahra Çölü’ne düşen bir pilotun, B-612 adlı asteroitten gelen küçük bir prensle arasındaki diyaloglarını anlatan metaforlarla yüklü bir kitap. Can Çocuk Yayınların’dan Cemal Süreya ve Tomris Uyar’ın çevirisiyle okuduğum kitapta evcilleştirdiği tilkisiyle konuşan Küçük Prens’in “İnsan ancak yüreğiyle baktığı zaman doğruyu görebilir. Gerçeğin mayası gözle görülmez” sözleri unutulmaz satırlar arasında yer alıyor.

Maceralar Teknesi Kurtuluş Savaşı’nda – Aydoğan Yavaşlı – Kırmızı Kedi Çocuk

“Maceralar Teknesi Truva’da”, “Maceralar Teknesi Foça’da” kitaplarının devamı olan “Maceralar Teknesi Kurtuluş Savaşı’nda” kitabında, üç iyi arkadaş olan Mine, Doğukan ve Alper yıllar öncesinin İzmir’inde heyecanlı bir maceraya götürüyor okurlarını. Tekneleri İzmir körfezine yanaştığında ülkenin savaşta olduğunu bilmeyen üç kafadar, insanların telaşlı koşuşturmalarından, kederli konuşmalarından kısa sürede neler yaşandığını anlarlar. Okulda öğrendikleri tarih bilgileriyle kendi zamanlarından 95 yıl önce yaşanmış kurtuluş savaşında halka yardımcı olmak için ellerinden geleni yaparlar. Balıkçı Enver’in yol göstericiliğinde yol alırken, Maşatlık’ta toplanan halkın içinde gazeteci Hasan Tahsin’i dinleyip, onun ateşli konuşmalarından etkilenirler. Yazar Aydoğan Yavaşlı’nın çocuklara İzmir’de tarihi bir yolculuk yaptıran bu sürükleyici romanını keyifle okuyacağınızdan kuşkum yok.


***

Çocuklardan kitap önerileri

Çınar Çağlar / Karşıyaka Ortaokulu 6. sınıf

Hızlı Öğrenelim Uzay – Clive Gifford – Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Mitoloji – Anita Ganeri – Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Köpeğimin Adı Erik – Ayşe Sarısayın – Can Çocuk

Nehir Çağlar / Karşıyaka Ortaokulu 6. sınıf

Hızlı Öğrenelim – Çığır Açan Bilimsel Fikirler – Dr. Mike Goldsmith – Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Renklerin Yolunda – Dilara Duman – GençDestek
Kahraman Korkak Babam – Aşkın Güngör – Bilgi Yayınevi

Güney Kocabaş / Ekin Koleji 5. sınıf

Sözcük Korsanı – Aşkın Güngör – TUDEM Yayınları
Tom Gates’in Harika dünyası – TUDEM Yayınları
Yaman Tilki – Roald Dahl – Can Çocuk

Zeynep Su Erdoğan / Salih İşgören İlkokulu 2. sınıf

Bostancı Burçik – Sebzeler Nasıl Yetişiyor? – Sinek Sekiz Yayınevi
Güliver’in Gezileri – Jonathan Swift – Bilgi Yayınevi Çocuk Klasikleri
Değişimsever Bay Flux – Kyo Maclear – Matte Stephens – Hep Kitap

***

İzmir kitaplığı

Kent Kitaplığı / İlhan Pınar / Osmanlı Döneminde İzmir’de bir cemaat: İzmir’de Alman İzleri 1752-1922

Araştırmacı yazar İlhan Pınar, İzmir’de Alman izlerine dair eserini anlatırken, “Osmanlı’nın olduğu kadar İzmir’in de uzun yüzyılı olan 19. Yüzyıl boyunca İzmir önemli olaylara sahne olmuştur. Bu süreç içinde özellikle yüzyılın ikinci yarısından itibaren Almanlar da önemli bir aktör olaya başlamıştır. Araştırmam bu süreçte Almanların kent için sahip olduğu rolü ortaya koymaya çalışırken aynı zamanda bir Batı Avrupalı cemaat üzerinden kentin tarihine katkı yapmaya çaba harcamaktadır” diyor.

İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı’nda 91 numaralı kitap olarak basılan eser, İzmir’de yaşayan bir topluluğun yaklaşık 170 yıla yayılan tarihine ışık tutuyor. İzmir’deki Alman varlığını konsolosluk, kilise, Alman Postanesi, Alman Kulübü, ticaret, eğitim kurumları, Alman mezarlığı gibi başlıklar altında inceliyor. İzmir ve çevresindeki Alman arkeolojisi, Alman seyyahların gözünden İzmir ve İzmirliler başlıklarıyla yüzyıllar öncesinin ilginç ayrıntılarını paylaşıyor.

***

Çok satan (*) kitaplar

Kral Şakir 6 / Dürümler Karışık – Varol Yaşaroğlu – Eksik Parça Yayınları
Cin Ali Kitap Seti – Cin Ali Yayınları
Martı – Jonathan Livingston – Richard Bach – Epsilon Yayınevi
Şeker Portakalı – Jose Mauro De Vasconcelos – Can Çocuk Yayınları
Küçük Prens – Antoıne De Saint-Exupery – Can Çocuk Yayınları
Küçük Kara Balık – Samed Behrengi – Kırmızı Kedi Çocuk
Dahiler Sınıfı – Nikola Tesla – Daniele Aristarco – Domingo Yayınları
Pal Sokağı Çocukları – Ferenc Molnar – Yapı Kredi Yayınları
Mustafa Kemal Atatürk Serisi (10 Kitap Takım) – Kırmızı Kedi Çocuk
Minik Yağmur Damlasının Maceraları – Handan Gökçek – Yakın Yayınevi
Halime Kaptan- Rıfat Ilgaz – Çınar Yayınları
Tumpa Tumpa Sakın Kaybolma – Güzin Öztürk – Tudem Yayınları

(*) Liste Pan Kitabevi, Yakın Kitabevi, Kırmızı Kedi Kitabevi, Kitapsan tarafından derlenmiştir.

***

Disleksik öğrencilere yardımcı okuma kitapları

TUDEM Yayınları, sosyal sorumluluk projesi olarak yaşama geçirdiği Sen de Oku koleksiyonuyla, harfleri ve kelimeleri tanımakta ve seslendirmekte zorlanan çocukları kitapların neşeli, keyif dolu dünyasıyla buluşturmayı hedefliyor.

Disleksik bireylere yönelik olarak hazırlanan Sen de Oku serisinde kitaplar sade ve anlaşılır dili, renklendirilmiş sayfaları, okur dostu yazı tipi, harfler satırlar ve paragraflar arası bırakılan ferah boşlukları, birbirinden ilgi çekici ve eğlenceli öyküleriyle özel tasarlanmış.

Koleksiyon kapsamında “Yıldız Adam”, “Mutluluk Şarkısı”, “Bitmeyen Gün”, “Havuzda Tek Başına”, “Telefon Bilmecesi”, “Büyülü Telgraf”, “Özgürlük Hayali”, “Odadaki Hayalet”, “Bilge Köpek Yeni Evinde” ve “Bilge Köpek Doğa Gezisinde” adını taşıyan on kitabı bulunuyor.